Switch

Swich nədir? və şəbəkədə rolu

Şəbəkə avadanlıqları arasında ən çox istifadə olunan qurğulardan biri switch, yəni kommutatordur. İstifadəçilər tez-tez “swich nədir?” sualını verirlər. Sadə dillə desək, switch şəbəkəyə qoşulan bütün cihazlar arasında məlumat axınını idarə edən cihazdır. Əgər şəbəkə yalnız bir neçə kompüter və ya printerdən ibarətdirsə, router kifayət edə bilər, amma istifadəçilərin sayı artdıqca switch şəbəkənin sabit və səmərəli işləməsi üçün vacib rol oynayır.

Kommutatorun əsas funksiyası

Kommutatorun əsas funksiyası şəbəkəyə qoşulan cihazları bir-birinə bağlamaq və onların arasında məlumat mübadiləsini təmin etməkdir. Məsələn, bir ofisdə kompüterdən serverə fayl ötürülürsə, məlumat əvvəlcə switch üzərindən keçir və ünvanına yönləndirilir. Switch hər paketi oxuyur, MAC ünvanını müəyyən edir və məlumatı yalnız lazım olan cihazlara ötürür. Bu yanaşma həm şəbəkənin sürətini artırır, həm də əlavə yüklənmənin qarşısını alır.

Switch yalnız məlumat ötürülməsini deyil, həm də təhlükəsizliyi təmin edir. Müasir modellər VLAN dəstəyi ilə müxtəlif istifadəçi qruplarını ayırmaq imkanı verir. Bu da böyük müəssisələrdə şəbəkənin strukturlaşdırılmasını asanlaşdırır.

Router ilə müqayisə

İstifadəçilər çox vaxt switch ilə routeri qarışdırır. Router əsasən interneti xaricdən şəbəkəyə gətirir, switch isə şəbəkənin daxilindəki əlaqəni idarə edir. Yəni router qapı rolunu oynayır, switch isə otaqlar arasındakı dəhliz kimi fəaliyyət göstərir.

Praktiki nümunə belədir: evdə interneti provayderdən router qəbul edir və bütün şəbəkəyə paylayır. Amma həmin evdə bir neçə kompüter, printer, təhlükəsizlik kamerası və server varsa, onların bir-biri ilə effektiv işləməsi üçün switch lazımdır. Router sadəcə siqnalı paylaya bilər, amma hər cihazın məlumat axınını ayrı-ayrılıqda yönləndirmək funksiyası yoxdur.

Bu səbəbdən, kommutator həm ev şəbəkələrində, həm də xüsusilə ofis və müəssisələrdə mühüm rol oynayır. Switch olmadan iri şəbəkələrdə həm sürət, həm də sabitlik ciddi şəkildə azalır.

Müasir switch növləri və imkanları

Şəbəkə infrastrukturu inkişaf etdikcə switch modelləri də daha funksional hala gətirilib. Müasir kommutatorlar yalnız cihazları bir-birinə bağlamaqla kifayətlənmir, həm də enerji paylama, təhlükəsizlik və şəbəkənin idarə olunması kimi əlavə funksiyalar təqdim edir. İstifadəçilər ehtiyaclarına uyğun olaraq poe switch, router switch və cctv switch modellərindən yararlana bilərlər.

Poe switch texnologiyası

Poe switch ən çox tələb olunan modellərdən biridir. Bu cihaz eyni kabel üzərindən həm enerji, həm də məlumat ötürmək imkanına malikdir. Xüsusilə IP kameralar, access point və IP telefonlar poe switch vasitəsilə daha rahat qoşulur. Çünki əlavə enerji kabellərinə ehtiyac qalmır. Bu yanaşma həm quraşdırmanı asanlaşdırır, həm də əlavə xərcdən azad edir.

Məsələn, böyük bir ofisdə onlarla kamera quraşdırılmalıdırsa, hər kamera üçün ayrıca enerji kabeli çəkmək çətinlik yaradır. Poe switch sayəsində həm enerji, həm də şəbəkə bağlantısı eyni xətt üzərindən təmin olunur. Bu, həm səmərəli, həm də iqtisadi baxımdan sərfəlidir.

Router switch modelləri

Router switch adətən kiçik ofislər və ev şəbəkələri üçün nəzərdə tutulub. Bu tip cihaz həm router, həm də kommutator funksiyalarını özündə birləşdirir. Yəni istifadəçi interneti birbaşa provayderdən qəbul edir, eyni zamanda şəbəkədəki cihazların arasında əlaqəni idarə edə bilir.

Router switch modelləri xüsusilə az sayda cihaz olan mühitlərdə əlverişlidir. Onlar əlavə avadanlıq tələb etmədən həm internet, həm də daxili şəbəkə ehtiyaclarını qarşılayır. Bununla yanaşı, bəzi router switch qurğularında firewall və təhlükəsizlik funksiyaları da mövcuddur ki, bu da onları daha etibarlı edir.

CCTV switch və videomüşahidə sistemlərində tətbiqi

CCTV switch xüsusi olaraq videomüşahidə sistemləri üçün hazırlanıb. Kameraların sayının çox olduğu obyektlərdə adi router siqnal yükünü daşıya bilmir. CCTV switch isə bütün kameraların siqnalını qəbul edir, onları NVR və ya serverə ötürür. Poe dəstəyi olan CCTV switch modelləri daha da rahatdır, çünki hər kameraya enerji ayrıca kabel olmadan çatdırılır.

Məsələn, ticarət mərkəzlərində və ya iri istehsal müəssisələrində yüzlərlə kamera istifadə olunur. Bu cür mühitlərdə CCTV switch şəbəkənin əsas dayağına çevrilir. Onun sayəsində videomüşahidə fasiləsiz, sabit və təhlükəsiz şəkildə işləyir.

Beləliklə, poe switch enerji və məlumatı birləşdirən, router switch daha çox hibrid həll kimi çıxış edən, CCTV switch isə təhlükəsizlik sistemləri üçün vacib rol oynayan modellərdir. Hər bir switch növü müəyyən tələblərə cavab verərək şəbəkənin etibarlı və davamlı işləməsini təmin edir.

Switch performansını müəyyən edən amillər

Hər bir şəbəkə avadanlığında olduğu kimi, switch seçərkən də performans əsas göstəricilərdən biridir. Kommutatorun gücü və imkanları şəbəkənin nə qədər sabit və sürətli işləyəcəyini müəyyənləşdirir. İstifadəçilər şəbəkə qurmadan əvvəl sürət göstəricilərinə, texnoloji səviyyəsinə və əlavə funksiyalarına diqqət etməlidirlər.

Sürət göstəriciləri (10/100/1000 Mbps)

Ənənəvi switch modelləri 10/100 Mbps sürəti dəstəkləyirdi. Bu sürət kiçik ofislər və ev şəbəkələri üçün kifayət edirdi. Lakin müasir dövrdə məlumat axını çox artdığı üçün artıq gigabit switch modelləri daha çox tələb olunur. Gigabit, yəni 1000 Mbps dəstəkləyən switch həm oyunçular, həm də biznes mühitində çalışanlar üçün vacibdir.

Gigabit switch vasitəsilə böyük həcmli fayllar saniyələr içində ötürülə bilir. Video montaj, dizayn, server əməliyyatları və onlayn yayım kimi fəaliyyətlər üçün bu tip modellər daha uyğundur. Əgər şəbəkədə çoxlu sayda cihaz varsa və onların hamısı eyni anda işləyirsə, sürət göstəricisi aşağı modellərlə təmin edilə bilməz. Buna görə də 1000 Mbps dəstəkləyən switch daha stabil nəticə verir.

Layer 2 və Layer 3 fərqləri

Switch modelləri yalnız sürətinə görə deyil, həm də işlədiyi şəbəkə qatına görə fərqlənir. Layer 2 switch daha sadə quruluşa malikdir və əsasən cihazların MAC ünvanlarına əsaslanaraq məlumat ötürür. Bu tip kommutatorlar ev şəbəkələri və kiçik ofislər üçün yetərlidir.

Layer 3 switch isə daha peşəkar həll hesab olunur. Onlar yalnız MAC ünvanı ilə deyil, həm də IP ünvanları ilə işləyir və marşrutlaşdırma funksiyasını yerinə yetirə bilir. Yəni Layer 3 switch həm kommutator, həm də müəyyən mənada router funksiyasını özündə birləşdirir. Böyük müəssisələr və data mərkəzlərində Layer 3 modelləri daha çox üstünlük təşkil edir.

Layer 3 switch daha mürəkkəb şəbəkə strukturlarını idarə edə bilir. Onunla müxtəlif şəbəkə seqmentləri arasında əlaqə qurmaq, VLAN-lar yaratmaq və təhlükəsizliyi daha yüksək səviyyədə təmin etmək mümkündür. Əlavə olaraq, bu tip modellərdə idarəetmə və monitorinq alətləri daha inkişaf etmiş olur.

Ümumilikdə, sürət göstəriciləri və işlədiyi şəbəkə qatı switch performansını müəyyən edən əsas amillərdir. Kiçik mühitlər üçün Layer 2 və 100 Mbps modelləri yetərli ola bilər, amma daha peşəkar və çox yüklü şəbəkələrdə gigabit Layer 3 switch seçmək daha doğru qərardır.

İdarə olunan və idarə olunmayan switch modelləri

Switch bazarında ən çox seçilən iki əsas kateqoriya mövcuddur: idarə olunan və idarə olunmayan modellər. Hər iki tip kommutator şəbəkənin işləməsini təmin edir, lakin təqdim etdikləri imkanlar baxımından ciddi fərqlər var. İstifadəçi ehtiyacına görə bu modellərdən birini seçərək şəbəkə strukturunu qurur.

İdarə olunmayan switch sadə quruluşu ilə seçilir. Onların əsas üstünlüyü quraşdırma tələb etməməsidir. İstifadəçi cihazı elektrikə qoşur, şəbəkə kabellərini yerləşdirir və dərhal istifadə etməyə başlayır. Bu tip switch ev şəbəkələri və kiçik ofislər üçün idealdır. Çünki əlavə texniki bilik və idarəetmə paneli olmadan işləyir. Qiymət baxımından da idarə olunmayan modellər daha münasibdir.

İdarə olunan switch isə daha çox peşəkar mühitlərdə istifadə olunur. Bu tip modellər şəbəkə inzibatçısına geniş imkanlar təqdim edir. VLAN yaratmaq, istifadəçilər üçün prioritet sürət təyin etmək, portları ayrı-ayrılıqda idarə etmək və trafikə nəzarət etmək bu cihazların əsas funksiyalarındandır. İdarə olunan switch həmçinin təhlükəsizlik baxımından da üstünlük verir, çünki administrator şəbəkəni izləyərək kənar müdaxilələri asanlıqla müəyyən edə bilir.

Bu tip kommutatorlar xüsusilə iri müəssisələr, universitet kampusları, data mərkəzləri və yüksək təhlükəsizlik tələb edən mühitlərdə seçilir. İdarə olunan switch şəbəkənin sabitliyini artırmaqla yanaşı, onun optimallaşdırılmasına da imkan yaradır.

Əlavə olaraq, bəzi idarə olunan modellərdə uzaqdan idarəetmə imkanı da olur. Yəni administrator başqa bir yerdə olsa belə, internet üzərindən switch parametrlərinə müdaxilə edə və problemləri həll edə bilir. Bu xüsusiyyət iri şirkətlərdə işin fasiləsiz davam etməsi üçün çox vacibdir.

Beləliklə, idarə olunmayan switch sadəlik və münasib qiymət üstünlüyü ilə kiçik mühitlərə uyğun gəlirsə, idarə olunan switch daha mürəkkəb və güclü şəbəkələrin idarəsi üçün seçilir. İstifadəçinin məqsədindən asılı olaraq hər iki model öz yerində ən doğru həll ola bilər.

Şirkətlər və ev istifadəçiləri üçün düzgün switch seçimi

Şəbəkə infrastrukturu qurarkən ən vacib qərarlardan biri uyğun switch seçməkdir. Eyni model hər mühitə uyğun olmur. Evdə sadə internet paylaşımı üçün kifayət edən kommutator, böyük şirkətdə və ya data mərkəzində tələb olunan tələblərə cavab vermir. Buna görə seçim etməzdən əvvəl istifadə ssenarisini dəqiq müəyyənləşdirmək vacibdir.

Kiçik ofislərdə tətbiq ssenariləri

Kiçik ofislərdə çox vaxt 5–10 kompüter, bir neçə printer və əlavə avadanlıq olur. Belə mühitlərdə idarə olunmayan switch kifayət edir. Bu tip modellər əlavə konfiqurasiya tələb etmir, sadəcə qoşulduğu anda işləməyə başlayır. Ən böyük üstünlüyü münasib qiymət və sadəlikdir.

Bununla yanaşı, kiçik ofislərdə poe switch modellərinə də tələbat ola bilər. Çünki IP telefonlar və təhlükəsizlik kameraları çox vaxt enerji və məlumatı eyni kabel üzərindən almalıdır. Poe dəstəyi olan switch bu problemi rahat şəkildə həll edir. Beləliklə, həm kabel çəkilişi azalır, həm də ümumi xərclər optimallaşdırılır.

Böyük müəssisələr və data mərkəzləri üçün seçimlər

Böyük şirkətlərdə və data mərkəzlərində isə vəziyyət fərqlidir. Burada onlarla, bəzən yüzlərlə cihaz eyni anda şəbəkəyə qoşulur. Bu mühitlərdə idarə olunan switch modelləri zəruri olur. VLAN dəstəyi, trafikə nəzarət, sürət prioritetləri və təhlükəsizlik imkanları olmadan belə bir şəbəkəni idarə etmək qeyri-mümkündür.

Data mərkəzlərində Layer 3 switch modelləri daha çox istifadə olunur. Onlar yalnız MAC ünvanı ilə deyil, həm də IP səviyyəsində marşrutlaşdırma aparır. Bu, müxtəlif şəbəkə seqmentlərinin idarəsini asanlaşdırır və sabitliyi təmin edir. Əlavə olaraq, yüksək bant genişliyi və gigabit dəstəyi olan switch modelləri burada standart hesab olunur.

İri müəssisələrdə həmçinin redundant bağlantılar da nəzərə alınmalıdır. Yəni bir switch sıradan çıxanda şəbəkə dayanmasın deyə əlavə ehtiyat kommutatorlar quraşdırılır. Bu, fasiləsiz iş mühitini təmin edən vacib addımdır.

Nəticə etibarilə, kiçik ofislər üçün sadə və poe switch modelləri, iri müəssisələr üçün isə idarə olunan, Layer 3 və yüksək sürətli modellər daha məqsədəuyğundur.